آداب و رسوم محلی
دهستان لاويج مانند ديگر روستاهای مازندران همچنان به عنوان تنها حافظان آداب و رسوم نياکانمان می کشوند تا به زيبايی هر چه تمام تر اين رسوم و جشن های کهن را برگزار کنند ، جشن هايی مانند تیرماه سيزده شو ، گهره ونی ، چهارشنبه سوری ، پنجک شو و... که در ادامه بيشتر با آن ها و آداب و رسوم محلی مازندران آشنا می شويد.
جشن تيرماه سيزده شو
جشن تیرماه سيزده شو (تیرماسیزّه شو) یا جشن تیرگان تنها بازمانده ی جشن های ماهانه ی ایران باستان که توسط مردم مازندران همچنان برگزار می شود و به حیات خود ادامه می دهد.
در گاه شمار ايرانی هر يک از روز هاي ماه نام ويژه ای داشت که در بين اين اسامی ماه های دوازده گانه نيز بود و ايرانيان زمانی که نام روز و ماه با هم مصادف می شد به جشن و پای کوبی می پرداختند برای مثال روز نخست هر ماه اورمزد ،دوم هر ماه بهمن ، سوم هر ماه ارديبهشت ، هفتم هر ماه امرداد ، روز دهم هر ماه مهر و روز سيزدهم هرماه تير نام داشت
با توجه به توضیح داده شده جشن تیرماه سیزده شو یا جشن تیرگان مصادف است با جشنی که در سیزدهم ماه تیر ایرانیان برگزار می کردند و این جشن در مازندران اکثرا در روستاها و دهستان هایی مثل لاویج با اجرای کم و بیش مراسمات برگزار میشود.
مراسم تيرما سيزده شو
جشن تيرماه سيزده شو دارای مراسمات مختلفی از جمله لال کا ،شال اندازی ،جشن و پايکوبی (سورنا نوازی) و... است. متاسفانه برخی از اين مراسمات امروزه در دهستان لاويج برگزار نميشود اما در ادامه به توضيح هر يک می پردازم
لال کا (لال بازی)
امروزه اين بازی تا جايی که اطلاع داريم رنگ باخته و متاسفانه انجام نمی شود با اين حال به معرفی اين بازی در تيرماه سيزده شو می پردازيم تا باشد که روزگاری احيا شود.
شخصى که او را خوش‌قدم مى‌دانند، در اين شب با لباس مبدل، دستمالي به سر بسته و صورتش را سياه می کند و مانند لال‌ها با کسی حرف نمی زند و چند نفر او را همراهی می کنند. اين شخص که او را « لال»، « لال مار» و « لال شيش» می گويند با همراهی چند نفر وارد حياط و خانه‌های محل میشود و با چوب و ترکه‌ای (تيرِشيش) که معمولا از درخت توت (تيرِدار) که در دست دارد ، ضربه‌ای به ساکنان خانه میزند. او ( لال ) مخصوصاً به سراغ زنان نازا، حيوانات اهلی نازا، دختران شوهر نکرده، و درختان بی ميوه می رود و با ترکه به آنها می زند. يک نفر از حاضران پا در ميانی کرده و ضمانت می کند که مثلا : اين زن يا آن درخت يا آن دختر را نزن. من ضمانت می کنم که باردار شود، ميوه بدهد، به خانه شوهر رود.
شال اندازی
در اين مراسم نوجوان ها در دسته های پنج نفره يا کمتر و بيشتر به حياط خانه ها می روند و دستمال را روی ايوان خانه يا جايی که در ديد صاحب خانه باشد می اندازند يا اگر توانايی آن را دارند دستمال را از سقف خانه می اندازند و خودشان در گوشه کناری قايم می شوند ، صاحب خانه در دستمال ها برای هر يک به وسع خودش ازگل ، وليگ (زالزالگ جنگلی سياه ) ،کشمش، نخود چی، گردو ، فندق ، شکلات و... ميگذاشت و با نوايی خوش با خوش آمد گويی فرد را از پر شدن دستمال مطلع می کرد و به خانه باز می گشت.
جشن و پايکوبی
جشن و پايکوبی بخش ديگری از اين مراسم است که به سورنا نوازی نیز معروف است در این مراسم معمولا نوازندگان محلی با سورنا می نوازند و مردم به شادمانی و پايکوبی می پردازند.
شب نشينی تيرماه سيزده شو
يکی از بخش های جذاب ديگر اين جشن بزرگ شب نشينی و دور هم جمع شدن خانواده ها است که به بازی و شادی شب زيبايی را برای خود در کنار يکديگر می سازند معمولا در اين مراسمات با پشته زيک ، حلوا ، کسمه ، انار ، ازگل و سيب سرخ از مهمانان پذيرايی ميکنند و غذای محلی "کيی کشک" درست کرده و با هم سر سفره ميخورند . معمولا تلاش بر اين بوده تا تنوع خوراکی ها به عدد سيزده برسد.
مراسم پيش از تيرماه سيزده شو
در گذشته يک هفته قبل از فرا رسيدن اين جشن بزرگ ، مادران برای نامزد پسرشان به عنوان چشم روشنی و هديه ، متناسب با توانايی مالی خودشان لباسی تهيه ميکردند و به خانه عروسشان می بردند و خانواده عروس نيز حلوا و کَسْمه درست کرده و به خانه داماد می بردند
« تيرما سيزه شو » در سيزدهمين روز تير ماه تبری برابر با 12 آبان شمسی برگزار مي شود که درباره ی اين تغيير ماه و روز ميتوانيد اطلاعات بيشتر را در مقاله چرا جشن تیرماه سیزده شو در آبان است؟ مطالعه نماييد و همچنين می توانيد برای کسب اطلاع کامل تر درباره ی جشن تيرماه سيزده شو به مقاله مربوطه مراجعه نماييد.
جشن چهارشنبه سوری در مازندران
آیین چهارشنبه سوری پیش از سه شنبه شب برای مازندرانی ها شروع می شود این روز به عنوان نقطه پایانی خانه تکانی و آماده شدن برای جشن نوروز محسوب می شود و زنان پیش از این روز مشغول خانه تکانی هستند و با غروب خورشید سه شنبه و گرگ و میش شدن هوا جوانان با جمع آوری چوب خشک و کاه ، هفت کپه ی کوچک از آتش درست می کنند به گونه ای این کپه های آتش را ایجاد می کنند تا مادربزرگ ها ، پدربزرگ ها و کودکان نیز بتوانند از روی آن بپرند و مشغول جشن و پریدن از آتش می شوند
برای مطالعه و کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله ی جشن چهارشنبه سوری مراجعه نمایید.
پنجک شو
پنجک شو يکی ديگر از مراسماتی است که برای نوزاد گرفته می شود و در شب ششم تولد نوزاد پدر و مادر او با دعوت از افراد خانواده پدری و مادريشان اين مراسم را برپا می کنند.
در اين شب اقوام کودک دور هم يک بار ديگر جمع می شوند تا از يوم حضور قدم نو رسيده شب ديگری را به شادی بگذرانند ، در شبی که پدر و مادر به عنوان وليمه به آن ها شام و پذيرايی مفصلی به تناسب توانايی ماليشان برايشان ترتيب می دهند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد این شب و پاسخ پرسش " چرا پنجک شو در شب ششم است؟ "میتوانید به مقاله پنجک شو مراجعه نمایید.
دندان سری
دندان سری یکی دیگر از مراسمات مربوط به کودک در مازندران است در این مراسم که هم زمان با ظاهر شدن اولین دندان های کودک برگزار می شود مادر کودک با پختن شیرآش (شیر برنج) یا آش گندم باکلی ، برای هر یک از همسایگان و آشنایان و اقوام کاسه ای از آن را به درب منزلشان می برد و شخص کاسه را با هدیه ای مثل جوراب ، روسری ، پول و... برمیگرداند.
جشن 26 نرزما
جشن 26 نرزما (عیدما) یا جشن مردگان ، جشنی ست که در قبرستان و در کنار مردگان گرفته می شود از اینرو در فارسی به جشن مردگان شهرت یافته و به یکی از جالب ترین و زیباترین جشن های کهن مازندران تبدیل شده است.
26 نرزما تبری برابر با 28 تیرماه شمسی و مصادف با سالروز پیروزی فریدون پیشداری بر ضحاک ست و به این مناسبت هر ساله در برخی از نقاط استان مازندران جشن گرفته می شود و مراسماتی از جمله کشتی لوچو ، اسب سواری ، روشن کردن شمع بر مزار اموات و... در این آیین برگزار می شود و با تهیه شیرینی های خاص با شکل و شمایل انسان و ابزار حرفه های شغلی از حضار پذیرایی می شود. متاسفانه باید گفت این جشن زیبا در دهستان لاویج برگزار نمیشود.
برای اطلاعات بیشتر از این جشن کهن و زیبا و دریافت پاسخ پرسش " چرا در جشن مردگان خبری از گریه و عزاداری نیست؟ " می توانید به مقاله ی جشن مردگان در مازندران مراجعه نمایید.